ویژگی‌های عامل آموزشی 

مقدمه

عاملان آموزشی می‌توانند ویژگی‌های متنوعی داشته باشند که به بهبود کیفیت محیط یادگیری کمک می‌کند. برخی معتقدند ادراک واقع‌گرایی با عاملان آموزشی متحرک در محیط چندرسانه‌ای اهمیت دارد. ارتباطات کلامی و غیرکلامی عاملان آموزشی متحرک به یادگیرندگان کمک می‌کند تا در فرآیندهای شناختی و عاطفی یادگیری درگیر شوند. تکامل فناوری بخشی جدایی‌ناپذیر از بهبود کیفیت عاملان آموزشی است. فناوری تعامل رایانه با انسان در طراحی عاملان آموزشی نقش مهمی ایفا می‌کند. فناوری تعامل با صدا یکی از مهم‌ترین فناوری‌های تعامل رایانه با انسان است که شامل تشخیص صدا، پردازش صدا و درک زبان طبیعی می‌شود. در سال‌های اخیر، فناوری تعامل با حالات بدن به‌طور گسترده موردمطالعه قرار گرفته است. فناوری تشخیص حرکت سر، بر اساس گرافیک دوبعدی، تصاویر سه‌بعدی یا الگوریتم‌های تشخیص تصویر، توجه محققان را جلب کرده است (Martha & Santoso, 2019).

ویژگی‌های طراحی عامل آموزشی متحرک به ویژگی‌های درونی و بیرونی تقسیم می‌شود. ویژگی‌های بیرونی به تفسیر گرافیکی از سن، جنسیت، چهره، لباس، حرکات بدن و درجه واقع‌گرایی عاملان آموزشی متحرک مربوط می‌شود. ویژگی‌های درونی به شخصیت عاملان آموزشی متحرک و راهبردهای آموزشی مربوط می‌شود که به‌طور مستقیم قابل‌مشاهده نیستند، بلکه در تعامل با عامل آموزشی متحرک شناسایی می‌شوند (Jeeheon & Fengfeng, 2018).

ویژگی‌های بیرونی طراحی عامل آموزشی

نوع و ظاهر

ظاهر عامل آموزشی می‌تواند همانند انسان، حیوان، شیء یا موجودی کاملاً ناشناخته باشد. تصویر عامل می‌تواند پیامی را به مخاطب منتقل کند که کسی در محیط حضور دارد. برخی از تحقیقات در مورد تصویر عامل آموزشی، تأثیر متغیرهایی نظیر سن، جنسیت، قومیت، پویایی، تجسم بصری و دیگر عوامل را نیز بررسی کرده‌اند.

ارتباط غیرکلامی

ارتباط غیرکلامی شامل حالات چهره، حالات دست و بازو، طرز ایستادن، موقعیت و حرکات بدن یا ران‌ها و پاهاست. هر چه عامل آموزشی در استفاده از ارتباطات غیرکلامی طبیعی‌تر و موفق‌تر عمل کند، یادگیرنده ارتباط بهتری با او برقرار خواهد کرد.

صدا و لحن

صدای عامل آموزشی می‌تواند پاسخ اجتماعی یادگیرنده را تقویت و پیوند اجتماعی یادگیرندگان با عامل آموزشی متحرک را بیشتر کند. صدا می‌تواند به‌وسیله یک فرد ضبط شود یا با نرم‌افزار تبدیل متن به صدا توسط دستگاه تولید شود. لحن و نوع گویش عامل آموزشی نیز بسیار مهم است.

جنسیت

جنسیت عامل آموزشی نقش مهمی در اثرگذاری آن دارد. جنسیت به مخاطب و علاقه وی مربوط می‌شود و می‌تواند مؤنث یا مذکر باشد. اگر یادگیرنده بتواند جنسیت عامل آموزشی را انتخاب کند، ارتباط بهتری با او برقرار خواهد کرد.

ویژگی‌های درونی طراحی عامل آموزشی

عامل آموزشی می‌تواند در محیط یادگیری چندرسانه‌ای نقش‌های متعددی ایفا کند. انتظارات دانش‌آموزان از عامل آموزشی شامل توانایی خوب در آموزش (عامل باید آگاه باشد) و انگیزه‌دهی (عامل باید دوستانه و مهربان رفتار کند) است. برخی از نقش‌هایی که عامل آموزشی در محیط یادگیری بر عهده می‌گیرد، به شرح زیر است:

مربی

عامل آموزشی در نقش مربی تنها به ارائه اطلاعات نمی‌پردازد، بلکه راهنمایی‌های لازم برای پر کردن شکاف بین مهارت فعلی و مهارت موردنظر را ارائه می‌دهد. عامل با ارائه بازخوردهای لازم به یادگیرندگان کمک می‌کند تا موضوع را دقیق‌تر درک کنند و در ارتباطی تعاملی و دوطرفه مسئله را شناسایی کنند. عامل آموزشی دارای نقش مربی همیشه در دسترس یادگیرنده است و در روابط دوستانه، با ارائه تفکر و مشاوره، تجربه یادگیری مثبت ایجاد می‌کند.

معلم خصوصی

استفاده از عامل آموزشی با نقش تدریس خصوصی در محیط‌های یادگیری الکترونیکی می‌تواند به یادگیری و درک بهتر یادگیرنده از محیط کمک کند. بااین‌حال، برای ایفای نقش معلم خصوصی، استفاده از هوش مصنوعی ضروری است و بدون آن، عامل آموزشی نمی‌تواند این نقش را به‌طور مؤثر ایفا کند.

سخنران

در محیط‌های یادگیری، عاملی آموزشی که نقش سخنران را ایفا می‌کند، با ارائه اطلاعات در انتقال دانش به یادگیرنده می‌کوشد و سعی می‌کند با فعالیت‌هایی مانند استفاده از طنز، حرکت، هیجان در گفتار، پرسش‌وپاسخ، توجه یادگیرنده را به مطالب ارائه‌شده جلب کند.

دوست و همکار

عاملی آموزشی که به‌عنوان دوست و همکار در محیط یادگیری حضور دارد، با ارائه انواع بازخوردها، به انگیزه یادگیرندگان و بهبود فرآیند یادگیری کمک می‌کند. همچنین، می‌تواند در نقش یادگیرنده قرار گیرد و یادگیرنده در کنار وی احساس بهتری خواهد داشت.

تسهیل‌کننده

عامل آموزشی کشف موضوعات یادگیری جدید را راحت‌تر می‌کند و می‌تواند باعث شود یادگیرندگان احساس کنند مواد آموزشی کمتر دشوار هستند. عامل مؤثر باید توانایی افزایش توجه دانش‌آموزان به یادگیری را داشته باشد. حضور عامل آموزشی به دلیل ایجاد نشانه‌های اجتماعی در محتوای چندرسانه‌ای به درک عمیق‌تر یادگیرنده کمک می‌کند. در محیط‌های یادگیری مبتنی بر عامل آموزشی، یادگیری معنادار پرورش می‌یابد. علاوه بر تسهیل یادگیری، تسهیل تعامل اجتماعی نیز نقشی است که عامل آموزشی می‌تواند به عهده گیرد.

سرگرم‌کننده

عامل آموزشی باید شخصیتی غنی و جالب داشته باشد تا بتواند یادگیری را سرگرم‌کننده‌تر کند. یادگیرندگانی که از تعامل با عامل آموزشی لذت می‌برند، نسبت به تجربه یادگیری نظر مثبت‌تری خواهند داشت.

جمع‌بندی

عامل آموزشی به‌صورت یک شخصیت مجازی مجهز به هوش مصنوعی یا کدهای نوشته‌شده، می‌تواند از فرآیند یادگیری دانش‌آموزان پشتیبانی و از راهبردهای آموزشی متعددی در محیط یادگیری تعاملی استفاده کند. این عامل می‌تواند نقش‌هایی از جمله مربی، سخنران، همراه، مشوق و تسهیل‌کننده را بر عهده گیرد و با خصوصیات و ویژگی‌هایش، در بهبود کیفیت محیط یادگیری، درگیری یادگیرندگان در محیط و یادگیری بیشتر مؤثر باشد.

منابع

1. Jeeheon Ryu & Fengfeng Ke (2018). Increasing Persona Effects: Does It Matter the Voice and Appearance of Animated Pedagogical Agent, Educational Technology International, Vol. 19, No. 1, 61-91.

2. Martha, A. S. D., & Santoso, H. B. (2019). The Design and Impact of the Pedagogical Agent: A Systematic Literature Review, Journal of Educators Online, v16 n1, from [ERIC] (https://eric.ed.gov/?id=EJ1204376).