مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها در مدرسه به‌عنوان مشوق‌هایی برای تقویت مهارت‌های خواندن بچّه‌ها
اشاره
در سال‌های اخیر، نظام آموزشی فنلاند با ایده‌ها و نوآوری‌های خاص خود به‌عنوان الگوی تحولات آموزشی جهان شناخته شده است. یکی از این ایده‌ها، به‌کارگیری پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در مدارس برای کمک به فرایند آموزش و یادگیری است. این رویکرد نه‌تنها مهارت‌های خواندن دانش‌آموزان را ارتقا می‌دهد، بلکه بین نسل جوان و سالمند ارتباطی نزدیک‌تر ایجاد می‌کند. برای اجرای این رویکرد در سایر کشورها، لازم است با همکاری مدارس، معلمان و خانواده‌ها، شرایط مناسبی برای مشارکت پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در فرآیند آموزش فراهم شود.
مقدمه
خواندن یکی از ارکان زبان‌آموزی و از اساسی‌ترین مهارت‌ها برای دانش‌آموزان دوره ابتدایی است. آن‌ها برای بهبود آموزش و یادگیری به این مهارت نیازمندند. متأسفانه در بسیاری از کشورها مهارت‌های خواندن کودکان کاهش‌یافته است و این موضوع باید در مدرسه و خارج از مدرسه مورد توجه قرار گیرد. یکی از شیوه‌های نوآورانه برای حل مسئله کاهش مهارت‌های خواندن که در بیش از 60 مدرسه فنلاندی نیز به کار گرفته شده است، آموزش خواندن به مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها و کمک‌گرفتن از آن‌ها در یاری‌رسانی به دانش‌آموزانی است که به کمک و پشتیبانی اضافی نیاز دارند. مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌های آموزش‌دیده در خواندن، با کودکان به مدرسه مراجعه و به مدت چند جلسه به معلمان کمک می‌کنند. در این جلسات کتاب‌های داستان و غیر داستان خوانده می‌شوند و از این طریق دایره لغت و توانایی دانش‌آموزان برای گفت‌وگو و تعامل با بزرگ‌ترها به‌طور واضحی پیشرفت می‌کند.
خواندن با پدربزرگ و مادربزرگ به کودک کمک می‌کند مهارت‌های کلیدی زندگی، از جمله توانایی‌های اجتماعی و ارتباطی را توسعه دهد. وقتی کودکان یاد می‌گیرند به کتاب‌ها نگاه کنند، به داستان‌ها گوش کنند، درباره آن‌ها صحبت کنند، درباره‌شان فکر کنند و سؤال بپرسند، خودشان را برای مواجهه با چالش‌ها و سؤالات زندگی آماده می‌کنند. مطالعه با هم ممکن است کودکان را تشویق کند تا در مورد چیزهایی که در ذهنشان است صحبت کنند و شنیدن داستان‌های پدربزرگ و مادربزرگ می‌تواند احساس تعلق به خانواده و جایگاه آن‌ها را تقویت کند. البته نیازی نیست حتماً از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های خود بچه‌ها در این طرح استفاده کرد. سالمندان علاقه‌مند و آموزش‌دیده‌ای که بتوانند هر هفته یک جلسه در مدرسه حضور پیدا کنند و در اجرای طرح به معلم کمک کنند، ارجحیت دارند.
مراحل اجرا
بخش اول
1. برنامه‌ریزی و فراخوانی: مدارس فنلاند برای مشارکت پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در فعالیت‌های آموزشی خود برنامه‌هایی در نظر می‌گیرند. با اطلاع‌رسانی مناسب به این گروه سنی، افراد سالمند دعوت می‌شوند تا در جلسات و فعالیت‌های مدرسه شرکت کنند.
2. آموزش پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها: قبل از ورود به مدرسه، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در دوره‌های آموزشی خاصی شرکت می‌کنند. این دوره‌ها برای بهبود مهارت‌های تدریس و ارتباط میان نسل‌ها مفیدند و مفاهیم جدیدی درباره روش‌های آموزش نوین و مفیدی که مدرسه از آن‌ها استفاده می‌کند، آموزش داده می‌شود.
3. آگاهی‌بخشی به خانواده‌ها و همکاری با معلمان: در رابطه با همکاری پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها باید به خانواده‌ها اطلاع‌رسانی شود. آن‌ها به‌عنوان منابع دانش و تجربه در کلاس‌ها حضور می‌یابند و دانششان را با معلمان به اشتراک می‌گذارند.
4. انتخاب دانش‌آموزان و تشویق به مشارکت: در مدارس فنلاند، دانش‌آموزانی که در خواندن مشکل دارند، انتخاب و تشویق می‌شوند تا در فعالیت‌ها و پروژه‌های مختلف با پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها همکاری کنند. این همکاری‌ها علاوه بر تقویت مهارت‌های خواندن، باعث رشد اجتماعی و روحی دانش‌آموزان نیز می‌شود.
5. برنامه‌درسی همکاری بین مدرسه و پدربزرگ و مادربزرگ: مدارس فنلاند با همکاری پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها برنامه‌درسی خود را تنظیم می‌کنند. در این برنامه درسی، زمان‌های معینی در نظر گرفته می‌شود که پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به‌طور مستقیم در کلاس حضور داشته باشند. آن‌ها می‌توانند دروس خود را به دانش‌آموزان تدریس کنند و سؤالاتشان را پاسخ دهند. همچنین، با استفاده از تجربیات خود می‌توانند نکات مهم را در کلاس به اشتراک بگذارند.
بخش دوم
نحوه کمک‌گرفتن از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها در کمک به خواندن دانش‌آموزان
1. شناسایی نیازها: معلمان با همکاری پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها نیازهای خاص دانش‌آموزان را شناسایی می‌کنند. این نیازها شامل موضوعاتی مانند فهم مطالب دشوار، بررسی تلفظ صحیح و افزایش دایره لغت می‌شوند.
2. ارائه راهکارها: با توجه به نیازهای شناسایی‌شده، پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها به کمک معلمان، راهکارهایی ارائه می‌دهند. این راهکارها شامل توزیع مفاهیم به شکل ساده‌تر، تمرین‌های خانگی و استفاده از کتاب‌ها و منابع آموزشی می‌شوند.
3. پشتیبانی روان‌شناختی: پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌های باتجربه و سن‌بالا قادرند در پشتیبانی روان‌شناختی دانش‌آموزان نقش مهمی ایفا کنند. آن‌ها می‌توانند با ارائه انگیزه و اعتمادبه‌نفس، دانش‌آموزان را در تلاش برای بهبود مهارت‌های خواندن تشویق کنند.
پیشنهادهایی به پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها برای کمک به خواندن
1. با انتخاب‌های دانش‌آموزان پیش بروید: دانش‌آموزان گاهی داستان موردعلاقه شما را دوست خواهند داشت. علاوه بر آن، می‌خواهند شما را با داستان‌های دلخواه خود به‌روز کنند. لذا به انتخاب آن‌ها توجه کنید و از جلوه‌های صوتی و صداهای متنوع در داستان نهایت استفاده را ببرید.
2. درباره تصویرها با هم صحبت کنید: به‌ویژه زمانی که کودکان هنوز در حال یادگیری خواندن هستند، وقتی در حال خواندن داستان هستید یا اگر آن‌ها برای شما می‌خوانند، سوال‌های زیادی نپرسید، فقط با آن‌ها پیش بروید. داستان‌های غیرتخیلی را نیز فراموش نکنید. بسیاری از کودکان درباره دنیای اطراف خود کنجکاوند و می‌توانید مطالعه را با فعالیت‌هایی مانند آشپزی، کمک در باغ و حتی کارهای خانه مرتبط کنید.
3. کودکان را درگیر کارهای روزمره کنید: کودکان را تشویق کنید تا در کارهای معمولی مانند خرید، باغبانی یا کارهای خانه شرکت کنند. درباره کاری که انجام می‌دهید صحبت کنید تا کلمات جدید و مهارت‌های زندگی را یاد بگیرند. اگر خود شما به خیاطی، بافندگی، باغبانی یا نجاری علاقه‌مند هستید، این مهارت‌ها برای به اشتراک گذاشتن ارزشمند هستند.
4. درباره ابزارها و علت استفاده از آن‌ها صحبت کنید: توضیح دهید که چرا از ابزارهای مختلف استفاده می‌کنید و کاربرد هرکدام چیست.
5. کتاب هدیه دهید: خرید کتاب و هدیه دادن آن می‌تواند خاطرات زیبایی برای کودک بسازد. این سنت می‌تواند با رشد خانواده ادامه یابد؛ تا جایی که اعضا همچنان نه تنها داستان، بلکه خاطرات مرتبط با آن را نیز به اشتراک بگذارند.
منبع
https://hundred.org/en/innovations/reading-grandmas-and-grandpas
