ایستگاه صلواتی
پروژه یکی از ابزارهای آموزشی و تربیتی است که به انواع مختلف تقسیم می‌شود: پروژه‌های ساخت، پروژه‌های مذهبی، پروژه‌های ملی، پروژه‌های پژوهشی و غیره. هدف از این پروژه‌ها، درگیرکردن دانش‌آموزان در فعالیت‌های مختلف است به‌گونه‌ای که آن‌ها با اشتیاق به دنبال انجام پروژه بروند و خود به پیشبرد آن بپردازند. معلم یا مربی باید نقش راهبر و تسهیلگر را ایفا کند. هر چه دانش‌آموزان بیشتر درگیر پروژه شوند و آن را به‌عنوان کار خود ببینند، قطعاً وقت بیشتری برای آن صرف خواهند کرد و باانگیزه بیشتری کار خواهند کرد. پروژه‌های آموزشی به دانش‌آموزان کمک می‌کند تا کاربرد درس‌هایشان را در زندگی واقعی و فعالیت‌های خود ببینند و ارتباط بهتری با آن‌ها برقرار کنند. این موضوع منجر به یادگیری بهتر و عمیق‌تر می‌شود. باید توجه داشت که پروژه‌ها باید متناسب با توانایی و سن دانش‌آموزان باشد تا احتمال شکست کاهش یابد و آن‌ها بتوانند به‌خوبی آن را انجام دهند. در این مقاله به پروژه‌های دینی خواهیم پرداخت که می‌توان آن‌ها را متناسب با سن و پایه‌ی دانش‌آموزان تغییر داد.
ایستگاه صلواتی
اهداف آموزشی و تربیتی:
– ریاضی: جمع و تفریق، ضرب، اندازه‌گیری، نسبت و تناسب، درصد و…
– علوم: مخلوط‌ها، جامد و مایع، محلول‌ها، تغییرات شیمیایی و فیزیکی و…
– اجتماعی: مسئولیت‌پذیری، کارگروهی، نمایش، کمک به دیگران، ادب و احترام و…
– فارسی: املا، خواندن، نوشتن و…
– هدیه‌ها: آشنایی با ائمه اطهار (ع)، گرامیداشت مناسبت‌های مذهبی، برگزاری ایستگاه صلواتی و…
– کار و فناوری: ساخت، دوخت‌ودوز، بازی‌های فکری و…
گام اول
معلم با خوشحالی وارد کلاس شد و بعد از سلام و احوالپرسی به دانش‌آموزان گفت: «بچه‌های عزیزم، آیا می‌دانید چند روز دیگر چه روزی است؟» بچه‌ها کمی فکر کردند و هرکسی چیزی گفت.
یکی از بچه‌ها گفت: «فکر کنم جمعه است.» همه خندیدند.
معلم با خنده گفت: «منظورم یک مناسبت است، نه روزهای هفته.»
دانش‌آموزان گفتند: «روز پدر نزدیک است. روز مبعث هم نزدیک است. روز پیروزی انقلاب اسلامی هم نزدیک است.»
معلم: «آفرین بچه‌های عزیزم! منظورم همین روزها بود. فعلاً بیایید در مورد روز پدر صحبت کنیم و ببینیم چه کارهایی می‌توانیم برای این روز خاص انجام دهیم؟»
دانش‌آموزان گفتند: «می‌توانیم برای پدرهایمان هدیه‌ای تهیه کنیم و به آن‌ها بدهیم.»
معلم: «آفرین! فکر خوبی است. حتماً به این موضوع فکر می‌کنیم و هدیه‌های زیبا و خوب برای پدرهایمان در نظر خواهیم گرفت. آیا کسی می‌داند که روز پدر در واقع چه روزی است که آن را با این عنوان می‌شناسیم؟»
یکی از بچه‌ها فوراً گفت: «بله، بله، روز ولادت حضرت علی (ع) است.»
معلم: «بله، درست است و ما علاوه بر اینکه باید از پدرها و پدربزرگ‌ها قدردانی کنیم، باید حتماً جشنی هم دراین‌رابطه برپا کنیم و کلی کارهای ویژه انجام دهیم. من با مدیر مدرسه صحبت کردم و ایشان گفتند که شما می‌توانید یک کار ویژه در نظر بگیرید و بعد از هماهنگی، آن را پیش ببرید. حالا همه فکر کنید و نظر بدهید که در این زمینه چه‌کار ویژه‌ای می‌توانیم در مدرسه انجام دهیم؟»
هرکس نظری داد و معلم همه‌ی نظرات را روی تخته نوشت:
– در نمازخانه جشنی برپا کنیم و خودمان همه‌ی کارهای آن را بر عهده بگیریم.
– چند بازی جذاب در حیاط مدرسه برگزار کنیم.
– یک ایستگاه صلواتی برپا کنیم و خوراکی‌های خوشمزه در این ایستگاه پخش کنیم.
– پدرها را دعوت کنیم و یک اردوی پدر و فرزندی راه بیندازیم.
معلم از بچه‌ها تشکر کرد و قرار شد با مدیر مدرسه مشورت کند و یکی از این کارها را برای کلاس انتخاب کند تا با کمک بچه‌ها آن را پیش ببرند. (در این طرح درس، قصد انتخاب ایستگاه صلواتی را داریم، پس اگر دانش‌آموزان آن را مطرح نکردند، خود معلم آن را پیشنهاد دهد و روی تخته بنویسد.(
گام دوم
معلم بعد از مشورت با مدیر به کلاس آمد. پس از مدتی، در کلاس زده شد. بچه‌ها بلند شدند و مدیر وارد کلاس شد.
مدیر: «من دوست داشتم این خبر خوش را خودم به شما بچه‌های عزیز بدهم. به‌خاطر همین خودم آمدم تا این مطلب را به شما بگویم. وقتی معلم شما پیش من آمد و این موضوع را مطرح کرد، خیلی خوشحال شدم و امیدوار بودم که یک پروژه‌ی خوب پیشنهاد بدهید. وقتی ایستگاه صلواتی را جزو گزینه‌های شما دیدم، خیلی برایم جذاب شد که چقدر خوب است و می‌تواند جای کار داشته باشد. به همین خاطر من این مسئولیت مهم را به شما می‌سپارم و از شما می‌خواهم که ایستگاه صلواتی را راه بیندازید. تا جای ممکن ما هم شما را کمک خواهیم کرد. ان‌شاءالله اجرتان با خود حضرت علی (ع) باشد.» مدیر این را گفت و از بچه‌ها خواست تا تمام توانشان را در این برنامه بگذارند تا به بهترین شکل اجرا شود. او به دانش‌آموزان گفت که می‌توانند از سه روز قبل از روز تولد حضرت علی (ع)، ایستگاه را راه بیندازند و سه روز ایستگاه صلواتی داشته باشند.
گام سوم
معلم رو به بچه‌ها کرد و گفت: «خب بچه‌های عزیزم، مسئولیت سنگینی روی دوش ما گذاشته شده است که باید برای آن تمام تلاشمان را بکنیم. کسانی که دوست دارند در این کار همراهی کنند و پایه هستند، یک یا علی بگویند.» تقریباً همه‌ی بچه‌ها یا علی گفتند. قرار شد با کمک معلم کارها را نوشته و بین گروه‌ها تقسیم‌بندی شود. برخی از بچه‌هایی که دوست نداشتند در این پروژه کمک کنند، قرار شد در این زمان‌ها که بچه‌ها درگیر کار هستند، به بازی بپردازند. (خوب است تلاش کنیم تا همه‌ی دانش‌آموزان درگیر پروژه شوند؛ اما بهتر است که اجباری نباشد.)
معلم: «خب، همه با هم فکر کنیم و بگوییم چه کارهایی باید انجام دهیم؟ همه‌ی کارها را روی تخته می‌نویسم. همه نظر بدهند. اگر ایده‌هایی هم دارید، بگویید که در ایستگاه چه کارهایی می‌توانیم انجام دهیم؟»
– آماده‌سازی میز و تزیین فضای ایستگاه صلواتی.
– آماده‌سازی شربت و شیرینی یا کیک.
– قراردادن چند میز و بازی فکری در جلوی ایستگاه صلواتی با عنوان بازی‌های صلواتی.
– واکس‌زدن کفش‌های بچه‌ها به‌صورت صلواتی.
– آوردن نخ و سوزن و دوختن جوراب‌های سوراخ.
– اجرای نمایش در کنار ایستگاه صلواتی.
– اجرای سرود.
– دود کردن اسپند.
– پخش سرود و مولودی از بلندگو.
– آماده‌کردن بسته‌های شکلات و نوشتن جمله یا حدیث از امام علی (ع) روی آن‌ها.
– گذاشتن یادداشت صلوات در بسته‌های شکلات.
– قراردادن صندوق خیریه کنار ایستگاه صلواتی.
– درخواست برای بازدید اولیا از ایستگاه صلواتی.
نکته: می‌توان به فهرست بالا متناسب با گفته‌های بچه‌ها و وضعیت مدرسه موارد دیگری نیز اضافه یا برخی از آن‌ها را حذف کرد. می‌توان هر کدام از کارهای بالا را انتخاب کرد و متناسب با درس بچه‌ها پیش برد و به آن درس پرداخت. ما در این مقاله به برخی از این فعالیت‌ها می‌پردازیم و سعی می‌کنیم که در آن هدف آموزشی یا تربیتی را پوشش دهیم.
گام چهارم
در این مرحله، معلم بچه‌ها را گروه‌بندی کرد و هر کدام از کارها را به یک گروه سپرد:
– گروه اول: مسئول پذیرایی.
– گروه دوم: مسئول زیباسازی و تزیین ایستگاه صلواتی.
– گروه سوم: مسئول نمایش و سرود.
– گروه چهارم: مسئول صندوق خیریه و دعوت از پدرها برای این برنامه.
– گروه پنجم: مسئول بسته‌بندی شکلات‌ها و نوشتن حدیث و صلوات.
(چون سه روز ایستگاه داشتیم، قرار شد که گروه‌ها در هر روز جابه‌جا شوند. این جابه‌جایی به اختیار مربی است.)
بعد از تقسیم‌بندی، گروه‌ها کارهای خودشان را روی کاغذ نوشتند و آن‌ها را با کمک معلم بین خودشان تقسیم کردند. بهتر است کارهای گروه‌ها را مرور کنیم:
– گروه اول: این گروه خوراکی‌های متعددی برای پذیرایی در نظر گرفته بودند. با هماهنگی مربی قرار شد تا جای ممکن همه چیز را خود گروه درست کند. معلم مواد لازم برای یک لیوان شربت را به آن‌ها گفت و قرار شد که آن‌ها بروند و محاسبه کنند که چقدر از هر ماده نیاز دارند. بچه‌ها سعی کردند از طریق تناسب این موضوع را حل کنند و بنویسند که از هر چیز چقدر نیاز دارند و بعد هزینه‌ی آن‌ها را محاسبه کنند. (معلم می‌تواند در اینجا به بچه‌ها بگوید که ابتدا یک لیوان شربت را درست کنند و بنویسند که از هر کدام از مواد لازم برای تهیه شربت چقدر استفاده کرده‌اند و بعد از تأیید معلم، به همان نسبت مواد موردنیاز شربت به اندازه‌ی همه‌ی مدرسه را حساب کنند.)
آماده‌کردن کیک نیز از کارهای دیگر گروه بود که بچه‌ها با کمک معلم و معاون مدرسه سعی کردند مواد لازم برای تهیه کیک را بنویسند و برای بچه‌ها درست کنند. (این کار را می‌توان به همه‌ی گروه‌ها سپرد تا همه درگیر محاسبات کیک شوند و همزمان لذت پختن کیک را بچشند.) بچه‌ها پیشنهاد آماده‌کردن ژله را نیز دادند که با استقبال عده‌ای روبرو شد. معلم در حین آماده‌کردن ژله به بحث جامد و مایع نیز اشاره کرد. همچنین پیشنهادهایی مانند تهیه حلوایی و لقمه‌های نان و پنیر و… نیز داده شد که باید با کمک همه‌ی کلاس درست می‌شد.
– گروه دوم: قرار شد این گروه نام‌های به مدیر مدرسه بنویسد و درخواست میز، نیمکت، پارچه‌های رنگی و… را بدهد. بچه‌ها بعد از مشخص‌کردن مکان ایستگاه، شروع به اندازه‌گیری کردند و مقدار پارچه‌های درخواستی را نوشتند. آن‌ها سعی کردند تا یک آرایش (دکور) زیبا برای غرفه‌ی کلاس طراحی کنند. بدین منظور، اعضای گروه دوم نخست روی کاغذ نقش‌های خود را کشیدند و در نهایت با تأیید مربی یکی از طرح‌ها انتخاب و قرار شد که این گروه روی این طرح انتخاب‌شده کار و آن را روی غرفه پیاده کنند.
– گروه سوم: این گروه چند نمایشنامه تهیه کردند و بعد از بحث و گفتگو، با هماهنگی معلم یکی از آن‌ها را انتخاب و تمرین خود را شروع کردند. آن‌ها همچنین یک سرود زیبا نیز آماده کردند تا با هم در ایستگاه صلواتی بخوانند.
– گروه چهارم: این گروه دعوت‌نامه‌های زیبایی طراحی کردند و قرار شد یک روز که شرایط مهیا بود، تعیین شود تا پدرها بتوانند به مدرسه بیایند. آن‌ها همچنین یک صندوق خیریه زیبا نیز برای کمک‌های مالی داوطلبانه درست کردند. بچه‌ها تصمیم گرفتند درصدی از این پول را به خیریه بدهند و قسمتی از آن را برای ایستگاه‌های صلواتی بعدی نگه دارند.
– گروه پنجم: این گروه بعد از محاسبه تعداد شکلات‌ها و تصمیم‌گیری برای تعداد بسته‌ها و میزان شکلات داخل هر بسته، شکلات‌ها را تهیه و شروع به بسته‌بندی کردند. آن‌ها احادیث و تعداد صلوات‌ها را نیز روی کاغذهایی که آماده کرده بودند، با خط خوش نوشتند تا در بسته‌ها قرار دهند. معلم از آن‌ها خواست تا عددی را مشخص کنند و ببینند که در هر بسته باید چند صلوات باشد تا به آن عدد موردنظر برسند.
نکته: در اکثر کارها بچه‌ها متناسب با زمان خود به گروه‌های دیگر هم کمک می‌کردند؛ مثلاً گروه پذیرایی و بسته‌بندی به نیروی بیشتری نیاز داشت و برای همین اعضای دیگر گروه‌ها به آن‌ها نیز کمک می‌کردند.
گام پنجم
روز موعود فرارسید و بچه‌ها که تا آن لحظه کارهای خودشان را با جان‌ودل انجام داده بودند، در آن روز سعی کردند بهترین عملکرد خود را داشته باشند. همه چیز طبق برنامه پیش رفت و تمام برنامه‌ها به‌خوبی انجام شد؛ بچه‌ها اسپند دود می‌کردند، فضای مدرسه بسیار زیبا شده بود، بچه‌ها سرود می‌خواندند، نمایش اجرا می‌شد، مولودی از بلندگوی مدرسه پخش می‌شد، بچه‌ها برای گرفتن شربت و کیک صف بسته بودند. میز بازی‌ها نیز در کنار ایستگاه صلواتی قرار گرفته بود که چند بازی فکری روی آن قرار داشت و عده‌ای در آنجا بازی می‌کردند. بسته‌های شکلات به بچه‌ها داده شده بود تا به منزل ببرند و به خانواده‌هایشان شکلات بدهند و صلوات‌هایشان را فراموش نکنند. میزی در کنار میز بازی بود که بچه‌ها می‌توانستند در آنجا نقاشی بکشند و… . روزی که پدرها به مدرسه آمدند، یکی از به‌یادماندنی‌ترین روزها برای دانش‌آموزان شد. بعدازاین سه روز مدیر و معلم از دانش‌آموزان تشکر کردند.
نکات:
– بهتر است گروه‌ها را تا جای ممکن جابه‌جا کنیم تا بتوانیم با همه‌ی گروه‌ها درسی مدنظر خود را مرور کنیم.
– می‌توان همان ابتدا با بچه‌ها هماهنگ کرد که مثلاً در روز، یک زنگ را می‌توانند به کارهای ایستگاه صلواتی بپردازند.
– می‌توان تمام گروه‌ها را متناسب با مدرسه و اهداف آموزشی و تربیتی خود تعیین و تعداد گروه‌ها را کم یا زیاد کرد و حتی به برخی دیگر از کارها رسید.
توجه: این طرح درس ساخت ذهن نویسنده است و لزوماً اتفاق نیفتاده است. این شکل از نوشتن فقط برای آشنایی شما مخاطبان عزیز انتخاب شده است. پس می‌توانید این طرح درس را با ذهنیت خودتان و متناسب با وضعیت مدرسه و محیط کلاس و… طراحی کنید. همچنین می‌توان به‌جای میلاد حضرت علی (ع) از روزهای خاص دیگر نیز استفاده کرد.
