پیشنیازهای مدرسه باشخصیت
اشاره
دبستان دخترانه یاس نبی در شهر پرند از شهرستان رباطکریم، یکی از سه مدرسه برگزیده تحول در رویداد الفتاست. به این بهانه با لیلا حیدری، مدیر این دبستان، گفتوگو کردیم تا از نوآوریهای این مدرسه و چرایی برگزیده شدن آن برایمان بگوید. لیلا حیدری که ۲۰ سال از حضورش در آموزش و پرورش میگذرد، دارای مدرک کارشناسیارشد مدیریت فرهنگی، کارشناسی الهیات و معارف اسلامی و فوقدیپلم امور تربیتی است. وی سابقه فعالیت بهعنوان مربی پرورشی، تدریس در دورههای مختلف تحصیلی و فعالیت اداری در سمت کارشناس مسئول قرآن و عترت را نیز در کارنامه کاری خود دارد. حیدری از سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ مدیر مدرسه ۱۴ کلاسه یاس نبی با ۴۸۰ دانشآموز در دورههای اول و دوم ابتدایی است.
خلاصه گفتوگو
از فرآیند حضورتان در جشنواره الفتا برایمان بگویید.
بعد از سالها فعالیت در بخشهای مختلف آموزش و پرورش، به این نتیجه رسیدم که میتوان در مدرسه با امکانات موجود تغییروتحول ایجاد کرد. با این نیت، کارم را بهعنوان مدیر مدرسه شروع کردم تا تمام تجربیاتم را برای رشد مدرسه به کار بگیرم و الگویی برای مدرسه منطقه خودم بسازم. برنامههایی را در طول دو سال اجرا کردیم و سند تحول بنیادین راهنمای ما بود. ایده کلان مدرسه را به جشنواره الفتا ارائه دادیم و در مرحله اول انتخاب شدیم که غرفه داشته باشیم و در نهایت بهعنوان یکی از سه مدرسه برگزیده کشوری انتخاب شدیم.
در روشهای آموزشی و تربیتی مدرسه چه نوآوریهایی داشتید که موردتوجه داوران جشنواره الفتا قرار گرفت؟
برای اینکه بتوانیم همراهی و همدلی را در مدرسه داشته باشیم، نیاز بود کارکنان مدرسه، دانشآموزان و اولیا نسبت به مدرسه احساس تعلق خاطر داشته باشند. ما برای ایجاد حس تعلق خاطر، هویت و شخصیت مشخص، مستقل و جذاب را برای مدرسه به وجود آوردیم. ایده مرکزی ما هویتبخشی و شخصیتبخشی به دبستان یاس نبی بود. بر اساس این ایده مرکزی، ۲۷ طرح طراحی و طی دو سال اجرا کردیم که ۱۲ تای آنها را به جشنواره الفتا ارائه دادیم. همه این طرحها، علاوه بر نقش اثرگذار خود در هویتبخشی و شخصیتسازی مدرسه، بهعنوان ایده مرکزی ما نقش مهمتری داشت که موردتوجه داوران جشنواره قرار گرفت. هر کدام از این طرحهای خلاقانه، بدیع و نو، پلهای بودند برای اجرای طرحهای بعدی.
برای هویتبخشی به مدرسه چه طرحهایی را اجرا کردید؟
از جمله طرحهایی که برای برندسازی انجام دادیم، شامل «قصههای یاس نبی»، «رادیو مدرسه»، «باشگاه مجریان یاس دخت»، «شنبههای بدون استرس»، «گفتوگوی صوتی ۶۰.۹۰»، «مسابقه درسی ۱.۲.۳»، «رویداد قد قامت یاس»، «کلاسهای کلگرا»، «کافه مشاور»، «شهر کتاب قصههای یاس نبی»، «تزیین تماتیک دبستان»، «عروسکهای نمایشی»، «سرود دختران یاس نبی»، «سرود دبستان یاس نبی»، «جام یاس»، «کافهبازی»، «دیوارنگار مشاهیر ایران»، «دیوارنگار مصور» بودند. اجرای تکتک این طرحها شاید نتواند بهتنهایی تأثیر زیادی داشته باشد، اما اگر هر مدرسه، با توجه به ظرفیتش ایده مرکزی خود را داشته باشد، میتواند بر اساس آن طرحهای خلاقانه ارائه دهد. هدف ما از اجرای این طرحها این بود که بچهها مدرسه را دوست داشته باشند. اکنون دبستان یاس نبی به مدرسهای معروف در شهر پرند تبدیل شده است تا جایی که اولیا تمایل دارند فرزندشان را از کلاسهای ۱۵ نفره مدارس غیرانتفاعی به کلاسهای ۳۴ تا ۴۲ نفره مدرسه یاس نبی بیاورند.
در مورد تجربه اجرای تعدادی از این طرحها بیشتر توضیح دهید.
اولین گام در هویتبخشی به مدرسه، ساخت سرودهای اختصاصی برای مدرسه بود که کمک کرد بچهها حس تعلق خاطر بیشتری به مدرسه داشته باشند. این سرود که اسم مدرسه و محله ما در آن آمده است، توسط شاعران بومی و محلی سروده شد و گروه کُر آن را خواند. ما این سرود را در روز دانشآموز به همه بچهها هدیه دادیم که بسیار موردتوجه و استقبال قرار گرفت. در سال بعد نیز دومین سرود اختصاصی مدرسه را با نام «دختران یاس نبی» ساختیم و در روز دانشآموز به بچهها تقدیم کردیم.
طرح «رادیو مدرسه» را در ایام کرونا شروع کردیم تا بچهها را پرانرژی به کلاسهای مجازی بفرستیم. این برنامه تصویری به مدت نیم ساعت در قالب پخش زنده (لایو) در کانال شاد مدرسه اجرا میشد. با حضور مدرسه، این برنامه را در سالن مدرسه اجرا کرده و از معلمان و دانشآموزان کلاسها خواستیم با برنامه همراهی کنند. «رادیو مدرسه» شامل فعالیتهایی چون قرائت قرآن، نرمش صبحگاهی، سرود ملی و شعرخوانی بود. ازآنجاکه سالها قبل برنامه صبحگاهی در حیاط مدرسه برگزار میشد و صدای بلندگو اعتراض همسایهها را به دنبال داشت، با اجرای برنامه «رادیو مدرسه» در سالن، بچهها دیگر در حیاط صف نمیایستادند و همسایهها اذیت نمیشدند.
به دلیل اینکه معمولاً بچهها روزهای شنبه با فشار روانی به مدرسه میآیند، طرح «شنبههای بدون استرس» را اجرا کردیم. در این برنامه، به معلمان پیشنهاد دادیم روز شنبه ارزشیابی نداشته باشند و با خلاقیت خود برنامههایی مثل «صبحانه سالم، بازی در کلاس، کاردستی و نقاشی» اجرا کنند. اگر تکلیف سنگینی برای تعطیلات آخر هفته به بچهها محول کردند، روز شنبه آن را نخواهند داشت. از اولیا نیز خواستیم دراینخصوص با برنامههای معلم همراه باشند.
برای اینکه بچهها در فضای شاد و رقابت سالم قرار بگیرند، مسابقه آموزشی «یک. دو. سه» را طراحی کردیم. سؤالات این مسابقه که از بهمنماه تا اردیبهشتماه اجرا شد، از محتوای کتابهای درسی بودند. مسابقه را با بهاشتراکگذاری یک آگهی تبلیغاتی جذاب در کانال و گروههای مجازی مدرسه شروع کردیم. این مسابقه اختیاری بود و در ارزشیابی و کارنامه بچهها تأثیری نداشت. بنابراین، بچهها علاقهمندانه و بدون نگرانی در آن شرکت کردند. در مرحله اول، معلمان سؤالات استانداردی برای چهار درس پایههای چهارم، پنجم و ششم طراحی کردند. مراحل بعدی مسابقه نیز چالشی و جذاب بود و به نحوی طراحی شده بود که همه دانشآموزان را فعال نگه دارد تا مطالعه کنند. در نهایت، کلاس قهرمان را با هزینه مدرسه به اردوی تفریحی بردیم. بهاینترتیب بچهها بدون ترس از نمره برای یادگیری تلاش کردند. این مسابقه را در جشنواره الفتا نیز اجرا کردیم.
ساخت عروسکهای نمایشی از دیگر طرحهای ما در هویتسازی برای مدرسه بود. با پشتیبانی شهرداری، دو عروسک نمایشی کاملاً حرفهای با نامهای باباکریم و سمنو، که شخصیتهای بومی هستند، برای مدرسه ساختیم. این عروسکها در اختیار مدرسه هستند و از آنها برای آموزشهای شهروندی در شهر نیز استفاده میشود. باباکریم پیرمردی است که نامش را از شهرستان رباطکریم گرفتهایم و نشاندهنده قدمت شهرستانمان است. سمنو هم نوه باباکریم است که دانشآموز کلاساولی مدرسه ماست. نام سمنو به آیین سمنوپزان اشاره دارد که در شهرستان رباطکریم قدمتی دیرینه دارد. از این عروسکها در کلاسهای درس و برای تولید محتوا و نیز در جشنها و مناسبتها استفاده میکنیم. عروسکهای دوقلوهای پرندی با نامهای پرند و سپند را نیز به پیشنهاد شهرداری پرند ساختیم که در اختیار مدرسه هستند. شخصیتپردازی این عروسکها با ماست و ساخت آن را یک عروسکساز حرفهای انجام میدهد. صداپیشه و عروسکگردان نیز از دانشآموزان قبلی خودم هستند که دبیرستانیاند.
داستان آن را در مدرسه میسازیم و بچهها ارتباط خوبی با این عروسکها برقرار کردهاند. وقتی در مدرسه جشنی داریم، سراغ این عروسکها را میگیرند. با طرح «سیب زرین یاس نبی» نیز سعی کردیم بابت زحمات معلمان به آنها ادای احترام و از آنان سپاسگزاری کنیم. «سیب زرین» جایزه نقدی نداشت، بلکه یک طراحی ساده و یک عنوان بود. چهارشنبه هر هفته عنوان «سیب زرین» را به یکی از آموزگاران که در آن هفته علاوه بر وظایف معمول خود کار ویژه و خلاقانه انجام میداد، اختصاص میدادیم و در کانال و گروههای مدرسه اطلاعرسانی میکردیم. سعی کردیم بهاینترتیب بستری برای فعالیتهای خلاقانه ایجاد کنیم. در چند مورد، «سیب زرین» به دانشآموزان، اولیا و فردی که در شهر کارویژهای انجام داده بود نیز اختصاص یافت.
مهمترین ارزشها و مهارتهایی که به نظر شما باید در دانشآموزان دوره ابتدایی ایجاد شوند چیست؟
دانشآموزان ما باید زندگیکردن را در مدرسه تجربه کنند و خوب زندگیکردن را یاد بگیرند. بچهها باید درست فکرکردن را یاد بگیرند تا مسائلشان را حل کنند و انتخابهای بهتری داشته باشند.
در پایان هر نکته و پیشنهادی که علاقهمندید با ما در میان بگذارید، بفرمایید.
بچههای ما مدرسه را دوست دارند و وقتی تعطیل میشود، ناراحتاند. اولیا مدرسه را مثل خانه خودشان و تمام بچهها را مثل بچههای خودشان میدانند و در انجام کارهای مدرسه کمک میکنند. آنها موفقیت مدرسه را مال خودشان میدانند و موفقیت مدرسه را به هم تبریک میگویند. معلمان، دانشآموزان و اولیا نسبت به مدرسه حس تعلق خاطر دارند و این نتیجه ایده مرکزی ماست. مدرسه باید تلاش کند صاحب هویت و شخصیت شود. اگر ما توانستیم از تمام امکانات و ظرفیتهای فعلیمان نهایت استفاده را ببریم، باید دنبال امکانات بهتر باشیم. ما در مدرسه یاس نبی ثابت کردیم که با همین امکانات کم میتوان تحول ایجاد کرد.